देवी महात्म्यं दुर्ग सप्तासति DEVI MAHATMYAM DURGA SAPTASATI CHAPTER 1

देवी महात्म्यं दुर्ग सप्तासति

DEVI MAHATMYAM DURGA SAPTASATI

CHAPTER 1

देवी महात्म्यं दुर्ग सप्तासति

DEVI MAHATMYAM DURGA SAPTASATI

CHAPTER 1

|| देवी माहात्म्यम् ||

|| श्रीदुर्गायै नमः ||

|| अथ श्रीदुर्गासप्तशती ||

|| मधुकैटभवधो नाम प्रथमोऽध्यायः ||

अस्य श्री प्रधम चरित्रस्य ब्रह्मा ऋषिः | महाकाली देवता | गायत्री छन्दः | नन्दा शक्तिः | रक्त दन्तिका बीजम् | अग्निस्तत्वम् | ऋग्वेदः स्वरूपं | श्री महाकाली प्रीत्यर्धे प्रधम चरित्र जपे विनियोगः |

ध्यानं

खड्गं चक्र गदेषुचाप परिघा शूलं भुशुण्डीं शिरः

शंङ्खं सन्दधतीं करैस्त्रिनयनां सर्वांङ्गभूषावृताम् |

यां हन्तुं मधुकैभौ जलजभूस्तुष्टाव सुप्ते हरौ

नीलाश्मद्युति मास्यपाददशकां सेवे महाकालिकां||

ॐ नमश्चण्डिकायै

ॐ ऐं मार्कण्डेय उवाच||1||

सावर्णिः सूर्यतनयो योमनुः कथ्यतेऽष्टमः|

निशामय तदुत्पत्तिं विस्तराद्गदतो मम ||2||

महामायानुभावेन यथा मन्वन्तराधिपः

स बभूव महाभागः सावर्णिस्तनयो रवेः ||3||

स्वारोचिषेऽन्तरे पूर्वं चैत्रवंशसमुद्भवः|

सुरथो नाम राजाऽभूत् समस्ते क्षितिमण्डले ||4||

तस्य पालयतः सम्यक् प्रजाः पुत्रानिवौरसान्|

बभूवुः शत्रवो भूपाः कोलाविध्वंसिनस्तदा ||5||

तस्य तैरभवद्युद्धं अतिप्रबलदण्डिनः|

न्यूनैरपि स तैर्युद्धे कोलाविध्वंसिभिर्जितः ||6||

ततः स्वपुरमायातो निजदेशाधिपोऽभवत्|

आक्रान्तः स महाभागस्तैस्तदा प्रबलारिभिः ||7||

अमात्यैर्बलिभिर्दुष्टै र्दुर्बलस्य दुरात्मभिः|

कोशो बलं चापहृतं तत्रापि स्वपुरे ततः ||8||

ततो मृगयाव्याजेन हृतस्वाम्यः स भूपतिः|

एकाकी हयमारुह्य जगाम गहनं वनम् ||9||

सतत्राश्रममद्राक्षी द्द्विजवर्यस्य मेधसः|

प्रशान्तश्वापदाकीर्ण मुनिशिष्योपशोभितम् ||10||

तस्थौ कञ्चित्स कालं च मुनिना तेन सत्कृतः|

इतश्चेतश्च विचरंस्तस्मिन् मुनिवराश्रमे||11||

सोऽचिन्तयत्तदा तत्र ममत्वाकृष्टचेतनः| ||12||

मत्पूर्वैः पालितं पूर्वं मयाहीनं पुरं हि तत्

मद्भृत्यैस्तैरसद्वृत्तैः र्धर्मतः पाल्यते न वा ||13||

न जाने स प्रधानो मे शूर हस्तीसदामदः

मम वैरिवशं यातः कान्भोगानुपलप्स्यते ||14||

ये ममानुगता नित्यं प्रसादधनभोजनैः

अनुवृत्तिं ध्रुवं तेऽद्य कुर्वन्त्यन्यमहीभृतां ||15||

असम्यग्व्ययशीलैस्तैः कुर्वद्भिः सततं व्ययं

सञ्चितः सोऽतिदुःखेन क्षयं कोशो गमिष्यति ||16||

एतच्चान्यच्च सततं चिन्तयामास पार्थिवः

तत्र विप्राश्रमाभ्याशे वैश्यमेकं ददर्श सः ||17||

स पृष्टस्तेन कस्त्वं भो हेतुश्च आगमनेऽत्र कः

सशोक इव कस्मात्वं दुर्मना इव लक्ष्यसे| ||18||

इत्याकर्ण्य वचस्तस्य भूपतेः प्रणायोदितम्

प्रत्युवाच स तं वैश्यः प्रश्रयावनतो नृपम्||19||

वैश्य उवाच ||20||

समाधिर्नाम वैश्योऽहमुत्पन्नो धनिनां कुले

पुत्रदारैर्निरस्तश्च धनलोभाद् असाधुभिः||21||

विहीनश्च धनैदारैः पुत्रैरादाय मे धनम्|

वनमभ्यागतो दुःखी निरस्तश्चाप्तबन्धुभिः||22||

सोऽहं न वेद्मि पुत्राणां कुशलाकुशलात्मिकाम्|

प्रवृत्तिं स्वजनानां च दाराणां चात्र संस्थितः||23||

किं नु तेषां गृहे क्षेमं अक्षेमं किंनु साम्प्रतं

कथं तेकिंनुसद्वृत्ता दुर्वृत्ता किंनुमेसुताः||24||

राजोवाच||25||

यैर्निरस्तो भवांल्लुब्धैः पुत्रदारादिभिर्धनैः||26||

तेषु किं भवतः स्नेह मनुबध्नाति मानसम्||27||

वैश्य उवाच ||28||

एवमेतद्यथा प्राह भवानस्मद्गतं वचः

किं करोमि न बध्नाति मम निष्टुरतां मनः||29||

ऐः सन्त्यज्य पितृस्नेहं धन लुब्धैर्निराकृतः

पतिःस्वजनहार्दं च हार्दितेष्वेव मे मनः| ||30||

किमेतन्नाभिजानामि जानन्नपि महामते

यत्प्रेम प्रवणं चित्तं विगुणेष्वपि बन्धुषु||31||

तेषां कृते मे निःश्वासो दौर्मनस्यं चजायते||32||

अरोमि किं यन्न मनस्तेष्वप्रीतिषु निष्ठुरम् ||33||

माकण्डेय उवाच ||34||

ततस्तौ सहितौ विप्र तंमुनिं समुपस्थितौ||35||

समाधिर्नाम वैश्योऽसौ स च पार्धिव सत्तमः||36||

कृत्वा तु तौ यथान्याय्यं यथार्हं तेन संविदम्|

उपविष्टौ कथाः काश्चित्च्चक्रतुर्वैश्यपार्धिवौ||37||

राजोउवाच ||38||

भगवंस्त्वामहं प्रष्टुमिच्छाम्येकं वदस्वतत् ||39||

दुःखाय यन्मे मनसः स्वचित्तायत्ततां विना||40||

मआनतोऽपि यथाज्ञस्य किमेतन्मुनिसत्तमः ||41||

अयं च इकृतः पुत्रैः दारैर्भृत्यैस्तथोज्घितः

स्वजनेन च सन्त्यक्तः स्तेषु हार्दी तथाप्यति ||42||

एव मेष तथाहं च द्वावप्त्यन्तदुःखितौ|

दृष्टदोषेऽपि विषये ममत्वाकृष्टमानसौ ||43||

तत्केनैतन्महाभाग यन्मोहॊ ज्ञानिनोरपि

ममास्य च भवत्येषा विवेकान्धस्य मूढता ||44||

ऋषिरुवाच||45||

ज्ञान मस्ति समस्तस्य जन्तोर्व्षय गोचरे|

विषयश्च महाभाग यान्ति चैवं पृथक्पृथक्||46||

केचिद्दिवा तथा रात्रौ प्राणिनः स्तुल्यदृष्टयः ||47||

ज्ञानिनो मनुजाः सत्यं किं तु ते न हि केवलम्|

यतो हि ज्ञानिनः सर्वे पशुपक्षिमृगादयः||48||

ज्ञानं च तन्मनुष्याणां यत्तेषां मृगपक्षिणां

मनुष्याणां च यत्तेषां तुल्यमन्यत्तथोभयोः||49||

ज्ञानेऽपि सति पश्यैतान् पतगाञ्छाबचञ्चुषु|

कणमोक्षादृतान् मोहात्पीड्यमानानपि क्षुधा||50||

मानुषा मनुजव्याघ्र साभिलाषाः सुतान् प्रति

लोभात् प्रत्युपकाराय नन्वेतान् किं न पश्यसि||51||

तथापि ममतावर्ते मोहगर्ते निपातिताः

महामाया प्रभावेण संसारस्थितिकारिणा||52||

तन्नात्र विस्मयः कार्यो योगनिद्रा जगत्पतेः|

महामाया हरेश्चैषा तया सम्मोह्यते जगत्||53||

ज्ङानिनामपि चेतांसि देवी भगवती हि सा

बलादाक्ऱ्ष्यमोहाय महामाया प्रयच्छति ||54||

तया विसृज्यते विश्वं जगदेतच्चराचरम् |

सैषा प्रसन्ना वरदा नृणां भवति मुक्तये ||55||

सा विद्या परमा मुक्तेर्हेतुभूता सनातनी

संसारबन्धहेतुश्च सैव सर्वेश्वरेश्वरी||56||

राजोवाच||57||

भगवन् काहि सा देवी मामायेति यां भवान् |

ब्रवीति क्थमुत्पन्ना सा कर्मास्याश्च किं द्विज||58||

यत्प्रभावा च सा देवी यत्स्वरूपा यदुद्भवा|

तत्सर्वं श्रोतुमिच्छामि त्वत्तो ब्रह्मविदां वर||59||

ऋषिरुवाच ||60||

नित्यैव सा जगन्मूर्तिस्तया सर्वमिदं ततम्||61||

तथापि तत्समुत्पत्तिर्बहुधा श्रूयतां ममः||62||

देवानां कार्यसिद्ध्यर्थं आविर्भवति सा यदा|

उत्पन्नेति तदा लोके सा नित्याप्यभिधीयते ||63||

योगनिद्रां यदा विष्णुर्जगत्येकार्णवीकृते|

आस्तीर्य शेषमभजत् कल्पान्ते भगवान् प्रभुः||64||

तदा द्वावसुरौ घोरौ विख्यातौ मधुकैटभौ|

विष्णुकर्णमलोद्भूतौ हन्तुं ब्रह्माणमुद्यतौ||65||

स नाभि कमले विष्णोः स्थितो ब्रह्मा प्रजापतिः

दृष्ट्वा तावसुरौ चोग्रौ प्रसुप्तं च जनार्दनम्||66||

तुष्टाव योगनिद्रां तामेकाग्रहृदयः स्थितः

विबोधनार्धाय हरेर्हरिनेत्रकृतालयाम् ||67||

विश्वेश्वरीं जगद्धात्रीं स्थितिसंहारकारिणीम्|

निद्रां भगवतीं विष्णोरतुलां तेजसः प्रभुः ||68||

ब्रह्मोवाच ||69||

त्वं स्वाहा त्वं स्वधा त्वंहि वषट्कारः स्वरात्मिका|

सुधा त्वमक्षरे नित्ये त्रिधा मात्रात्मिका स्थिता||70||

अर्धमात्रा स्थिता नित्या यानुच्चार्याविशेषतः

त्वमेव सा त्वं सावित्री त्वं देव जननी परा ||71||

त्वयैतद्धार्यते विश्वं त्वयैतत् सृज्यते जगत्|

त्वयैतत् पाल्यते देवि त्वमत्स्यन्ते च सर्वदा||72||

विसृष्टौ सृष्टिरूपात्वं स्थिति रूपा च पालने|

तथा संहृतिरूपान्ते जगतोऽस्य जगन्मये ||73||

महाविद्या महामाया महामेधा महास्मृतिः|

महामोहा च भवती महादेवी महासुरी ||74||

प्रकृतिस्त्वं च सर्वस्य गुणत्रय विभाविनी|

कालरात्रिर्महारात्रिर्मोहरात्रिश्च दारुणा||75||

त्वं श्रीस्त्वमीश्वरी त्वं ह्रीस्त्वं बुद्धिर्भोधलक्षणा|

लज्जापुष्टिस्तथा तुष्टिस्त्वं शान्तिः क्षान्ति रेव च||76||

खड्गिनी शूलिनी घोरा गदिनी चक्रिणी तथा|

शङ्खिणी चापिनी बाणाभुशुण्डीपरिघायुधा||77||

सौम्या सौम्यतराशेषसौम्येभ्यस्त्वतिसुन्दरी

परापराणां परमा त्वमेव परमेश्वरी||78||

यच्च किञ्चित्क्वचिद्वस्तु सदसद्वाखिलात्मिके|

तस्य सर्वस्य या शक्तिः सा त्वं किं स्तूयसेमया||79||

यया त्वया जगत् स्रष्टा जगत्पातात्ति यो जगत्|

सोऽपि निद्रावशं नीतः कस्त्वां स्तोतुमिहेश्वरः||80||

विष्णुः शरीरग्रहणं अहमीशान एव च

कारितास्ते यतोऽतस्त्वां कः स्तोतुं शक्तिमान् भवेत्||81||

सा त्वमित्थं प्रभावैः स्वैरुदारैर्देवि संस्तुता|

मोहयैतौ दुराधर्षावसुरौ मधुकैटभौ ||82||

प्रबोधं च जगत्स्वामी नीयतामच्युता लघु ||83||

बोधश्च क्रियतामस्य हन्तुमेतौ महासुरौ ||83||

ऋषिरुवाच ||84||

एवं स्तुता तदा देवी तामसी तत्र वेधसा

विष्णोः प्रभोधनार्धाय निहन्तुं मधुकैटभौ ||85||

नेत्रास्यनासिकाबाहुहृदयेभ्यस्तथोरसः|

निर्गम्य दर्शने तस्थौ ब्रह्मणो अव्यक्तजन्मनः ||86||

उत्तस्थौ च जगन्नाथः स्तया मुक्तो जनार्दनः|

एकार्णवे अहिशयनात्ततः स ददृशे च तौ ||87||

मधुकैटभौ दुरात्माना वतिवीर्यपराक्रमौ

क्रोधरक्तेक्षणावत्तुं ब्रह्मणां जनितोद्यमौ ||88||

समुत्थाय ततस्ताभ्यां युयुधे भगवान् हरिः

पञ्चवर्षसहस्त्राणि बाहुप्रहरणो विभुः ||89||

तावप्यतिबलोन्मत्तौ महामायाविमोहितौ ||90||

उक्तवन्तौ वरोऽस्मत्तो व्रियतामिति केशवम् ||91||

श्री भगवानुवाच ||92||

भवेतामद्य मे तुष्टौ मम वध्यावुभावपि ||93||

किमन्येन वरेणात्र एतावृद्दि वृतं मम ||94||

ऋषिरुवाच ||95||

वञ्चिताभ्यामिति तदा सर्वमापोमयं जगत्|

विलोक्य ताभ्यां गदितो भगवान् कमलेक्षणः ||96||

आवां जहि न यत्रोर्वी सलिलेन परिप्लुता| ||97||

ऋषिरुवाच ||98||

तथेत्युक्त्वा भगवता शङ्खचक्रगदाभृता|

कृत्वा चक्रेण वै छिन्ने जघने शिरसी तयोः ||99||

एवमेषा समुत्पन्ना ब्रह्मणा संस्तुता स्वयम्|

प्रभावमस्या देव्यास्तु भूयः शृणु वदामि ते ||100||

|| जय जय श्री स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमहात्म्ये मधुकैटभवधो नाम प्रधमोऽध्यायः ||

आहुति

ॐ एं साङ्गायै सायुधायै सशक्तिकायै सपरिवारायै सवाहनायै एं बीजाधिष्टायै महा कालिकायै महा अहुतिं समर्पयामि नमः स्वाहा ||