अथ कैवल्यपादः |
जन्मौषधिमन्त्रतपस्समाधिजाः
सिद्धयः ||1||
जात्यन्तरपरिणामः
प्रकृत्यापूरात् ||2||
निमित्तमप्रयोजकं
प्रकृतीनांवरणभेदस्तु ततः क्षेत्रिकवत् ||3||
निर्माणचित्तान्यस्मितामात्रात्
||4||
प्रवृत्तिभेदे
प्रयोजकं चित्तमेकमनेकेषाम् ||5||
तत्र
ध्यानजमनाशयम् ||6||
कर्माशुक्लाकृष्णं
योगिनः त्रिविधमितरेषाम् ||7||
ततः
तद्विपाकानुग्णानामेवाभिव्यक्तिः वासनानाम् ||8||
जाति देश काल
व्यवहितानामप्यान्तर्यां स्मृतिसंस्कारयोः एकरूपत्वात् ||9||
तासामनादित्वं
चाशिषो नित्यत्वात् ||10||
हेतुफलाश्रयालम्बनैःसङ्गृहीतत्वातेषामभावेतदभावः
||11||
अतीतानागतं
स्वरूपतोऽस्त्यध्वभेदाद्धर्माणाम् ||12||
ते
व्यक्तसूक्ष्माः गुणात्मानः ||13||
परिणामैकत्वात्
वस्तुतत्त्वम् ||14||
वस्तुसाम्ये
चित्तभेदात्तयोर्विभक्तः पन्थाः ||15||
न
चैकचित्ततन्त्रं चेद्वस्तु तदप्रमाणकं तदा किं स्यात् ||16||
तदुपरागापेक्षित्वात्
चित्तस्य वस्तुज्ञाताज्ञातं ||17||
सदाज्ञाताः
चित्तव्र्त्तयः तत्प्रभोः पुरुषस्यापरिणामित्वात् ||18||
न तत्स्वाभासं
दृश्यत्वात् ||19||
एक समये
चोभयानवधारणम् ||20||
चित्तान्तर
दृश्ये बुद्धिबुद्धेः अतिप्रसङ्गः स्मृतिसङ्करश्च ||21||
चितेरप्रतिसङ्क्रमायाः
तदाकारापत्तौ स्वबुद्धि संवेदनम् ||22||
द्रष्टृदृश्योपरक्तं
चित्तं सर्वार्थम् ||23||
तदसङ्ख्येय
वासनाभिः चित्रमपि परार्थम् संहत्यकारित्वात् ||24||
विशेषदर्शिनः
आत्मभावभावनानिवृत्तिः ||25||
तदा विवेकनिम्नं
कैवल्यप्राग्भारं चित्तम् ||26||
तच्छिद्रेषु
प्रत्ययान्तराणि संस्कारेभ्यः ||27||
हानमेषां
क्लेशवदुक्तम् ||28||
प्रसङ्ख्यानेऽप्यकुसीदस्य
सर्वथा विवेकख्यातेः धर्ममेघस्समाधिः ||29||
ततः क्लेशकर्मनिवृत्तिः
||30||
तदा
सर्वावरणमलापेतस्य ज्ञानस्यानन्त्यात् ज्ञेयमल्पम् ||31||
ततः कृतार्थानं
परिणामक्रमसमाप्तिर्गुणानाम् ||32||
क्षणप्रतियोगी
परिणामापरान्त निर्ग्राह्यः क्रमः ||33||
पुरुषार्थशून्यानां
गुणानाम्प्रतिप्रसवः कैवल्यं स्वरूपप्रतिष्ठा वा चितिशक्तिरिति ||34||
इति
पातञ्जलयोगदर्शने कैवल्यपादो नाम चतुर्थः पादः |
No comments:
Post a Comment
please do not enter any spam link